ALÇAK GERİLİM ŞALT MALZEMELER NELERDİR?
Alçak gerilim sektörde genelde “AG” olarak isimlendirilir. Özellikle elektrik sistemlerinin kalbi sayılan alçak gerilim şalt malzemeleri, enerjinin güvenli, verimli ve kontrol edilebilir şekilde yönetilmesini sağlar. Hem endüstriyel tesislerde hem de konut ve ticari yapılarda, sistemin sürekliliği ve güvenliği için bu ürün grubu vazgeçilmezdir.
AG Şalt Malzeme Nedir?
Alçak gerilim (kısa adıyla AG) şalt malzeme, 1000 Volt altındaki alçak gerilimli elektrik sistemlerinde enerji dağıtımı, kontrolü ve korunmasını sağlamak amacıyla kullanılan elektriksel donanım bileşenleridir. Bu malzemeler; sigortalar, şalterler, kontaktörler, röleler, kondansatörler, butonlar, sinyal lambaları, güç analizörleri ve benzeri kontrol elemanlarını kapsar. Hem konutlarda hem endüstriyel tesislerde sistemin güvenli, verimli ve sürdürülebilir şekilde çalışmasını sağlar. AG şalt malzemeleri, elektrik panolarının vazgeçilmez parçalarıdır ve enerjinin doğru noktaya, doğru şekilde ulaşmasını temin eder.
Alçak Gerilim Nedir?
Alçak gerilim (AG), 1000 volt ve altı gerilim seviyelerini kapsar. Türkiye’de yaygın olarak kullanılan monofaze 220 VAC ve trifaze 380 VAC veya 400 VAC sistemler de bu sınıfa dahildir. Güneş enerjisi santrallerinde solar invertör çıkışı 800 VAC olsa da 1000 VAC değerine kadar alçak gerilim malzemeleri kullanılır. Bu sistemlerde kullanılan tüm koruma, kontrol ve anahtarlama ekipmanlarına ise alçak gerilim şalt malzeme adı verilir.
Yaygın Kullanılan AG Şalt Malzemeleri
1. Otomatik Sigortalar (MCB)
Otomatik sigorta (literatürde minyatür tip devre kesiciler veya otomat olarak da adlandırılır), koruma devresinde bağlı olduğu elemanları aşırı akımlara ve kısa devrelere karşı koruyan devre elemanı olarak tanımlanır. Elektrik devresinde bir aşırı akım ve/veya kısa devre akımı oluşması durumunda otomatik sigortalar devre akımını keserek güvenilir bir koruma sağlar.
2. Kaçak Akım Röleleri (RCCB/RCD)
Kaçak akım röleleri devredeki faz-nötr dengesizliğinde meydana gelen kaçak akımı algılayarak kendisine bağlı elektrik ekipmanlarını güvenilir bir şekilde korur. Can güvenliğini sağlamak için kaçak akımları algılayarak devreyi keser.
3. Kompakt Şalterler (MCCB)
Otomatik sigortalara göre daha yüksek akım kapasitelerinde koruma sağlar. 630 Amper değerine kadar kompakt şalterler kullanılır. Termik ve manyetik olarak açma yapabilen kompakt şalterler özellikle endüstriyel transfer panolarında yaygın olarak kullanılır.
4. Açık Tip Şalterler (ACB)
630A ve üzeri uygulamalarda, özellikle ana dağıtım panolarında ve transfer panolarında tercih edilen yüksek güçlü anahtarlama elemanlarıdır. 6300 Amper değerine kadar koruma yapabilen çeşitleri üretilmektedir.
5. Yük Ayırıcılar
Devreyi mekanik olarak açmak/kapatmak için kullanılır. Yük altında anahtarlama yapmayan, izolasyon sağlayan elemanlardır.
6. Kontaktörler
Elektrik motorlarıyla çalışan fan, pompa gibi yüklerin uzaktan açma-kapama işlemlerini yapan cihazlara kontaktör denir. Genellikle termik röleyle birlikte çalışır. Tetikleme gerilimi değişse de çalışma gerilimi genelde 400 VAC’dir.
7. Termik Röleler
Kontaktörle birlikte kullanılarak motorların aşırı akımdan zarar görmesini engeller. Elektrik motorların sargılarının ısınmadan yanmasını engellemek için aşırı ısıdan korur.
8. Motor Koruma Şalterleri
Elektrik motorlara özel tasarlanmış ve termik-manyetik koruma sağlayan anahtarlardır. Elektrik motorlarını aşırı akım ve kısa devre koruması sunar. Kontaktör ve termik rölelerle beraber kullanılarak elektrik motorları için koruma ve kontrol kumanda sistemleri kurgulanır.
9. Zaman Röleleri
Programlanabilir gecikme ile açma-kapama işlemi yapar. Alçak gerilim panolarında kullanılsa da en çok otomasyon sistemlerinde kullanılır.
10. Minyatür Röleler
Elektrik dağıtım panolarında, otomasyon ve sinyal sistemlerinde kullanılan, düşük akımla büyük yükleri kontrol edebilen küçük boyutlu rölelerdir.
11. Reaktif Güç Röleleri
Kompanzasyon sistemlerinde kondansatörleri otomatik devreye alıp çıkararak reaktif gücü dengede tutan programlanabilir rölelerdir.
12. Kondansatörler (Kapasitörler)
Reaktif güç ihtiyacını karşılayarak sistemin güç faktörü (cosφ) değerini düzeltir. Kompanzasyon panolarının temel elemanıdır.
13. Pako Şalterler
Manuel olarak faz değişimi, yön değiştirme veya yük yönlendirme için kullanılan pano üzerine monte edilen küçük şalterlerdir.
14. AG Bara Sistemleri
Elektrik akımının pano içinde dağılmasını ve yönlendirmesini sağlayan bakır veya alüminyum iletken sistemlerdir.
15. Güç Analizörleri
Gerilim, akım, frekans, güç faktörü, aktif ve reaktif güç gibi değerleri ölçerek sistemin izlenmesini sağlar. Enerji verimliliği takibinde çok önemlidir.
16. Sinyal Lambaları ve Butonlar
Panoların ön yüzeyinde yer alırlar. Butonlar kumanda ettikleri sistemleri devreye alıp çıkarırken sinyal lambaları ise LED ışıklarla durum bilgisi verir ve kullanıcı müdahalesi için gerekli kontrolleri sağlar.
17. Akım Trafoları
Alçak gerilim akım trafoları, genellikle 1000 Volt altı sistemlerde kullanılan ve yüksek akım değerlerini ölçü aletlerinin okuyabileceği daha düşük seviyelere indiren ölçüm elemanlarıdır. Bu trafolar; sayaçlar, koruma röleleri ve enerji izleme sistemleri ile birlikte çalışarak hem tüketim takibi hem de sistemin güvenliğini sağlar. Tipik olarak 5A veya 1A çıkış verirler ve pano içi montajlara uygundur. Kompakt yapıları, alçak gerilim panolarında yer tasarrufu sağlarken, doğru oranda ölçüm yapmaları enerji yönetimi ve faturalandırma açısından kritik öneme sahiptir.
Alçak Gerilim Şalt Malzemelerinin Kullanım Alanları
AG şalt malzemeleri kullanımı aşağıdaki alanlarda yaygındır:
- Alçak gerilim enerji dağıtım panoları
- Endüstriyel tesis otomasyonları
- Konut ve ofis sigorta kutuları
- Bina ve otomasyon sistemleri
- Elektrik üretim santralleri
- Yenilenebilir enerji santralleri
- Kompanzasyon panoları
- Jeneratör ve UPS çıkış panoları
