SİGORTA İLE KAÇAK AKIM RÖLESİ ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Evlerde, iş yerlerinde ve sanayi tesislerinde elektrik kaynaklı kazalar ciddi riskler oluşturur. Bu riskleri en aza indirmek için elektrik tesisatının, enerji üretiminden nihai kullanıcıya kadar tüm aşamalarda korunması gerekir. Genellikle 150 A’ye kadar olan devrelerde bu koruma, otomatik sigorta (diğer adıyla minyatür devre kesici) ve kaçak akım rölesi ile sağlanır. Her iki cihaz da elektrik devrelerinde hayati öneme sahiptir ancak çoğu zaman birbirine karıştırılır. Aslında çalışma mekanizmaları ve sağladıkları güvenlik türleri birbirinden oldukça farklıdır.
Otomatik Sigorta (Otomat veya Elektrik Sigortası) Nedir?
Elektrik devrelerinde aşırı akım ya da kısa devre oluştuğunda sistemi korumak için otomatik sigortalar devreyi keser. Devreden geçen akım, cihazın üzerinde belirtilen nominal değeri aştığında ya da bir kısa devre oluştuğunda, otomatik sigorta devreyi anında açarak güvenliği sağlar.
Bu cihazlar iki farklı koruma prensibiyle çalışır:
- Termik Koruma: Aşırı yüklenme durumunda sigorta içindeki bimetal parça ısınarak bükülür ve bu hareket, kontağın açılmasına neden olur.
- Manyetik Koruma: Çok yüksek akım geçtiğinde, manyetik sistem pistonu tetikler ve elektrik akışını anında keserek sistemi korur.
Bu sayede hem ani hem de sürekli yük artışlarına karşı etkili bir savunma sunar.
Kaçak Akım Rölesi Nedir? Hangi Durumlarda Devreyi Keser?
Bir devrede faz ve nötr hattından geçen akımlar arasında fark oluşursa, kaçak akım rölesi bunu tespit eder. Normal şartlar altında bu iki akım birbirine eşit olmalıdır. Ancak elektrik akımı bir kaçak yol bularak toprağa yönelirse, nötr hattından çıkan akım azalır ve röle bu farkı algılayarak devreyi keser.
Kaçak akım genellikle yalıtım zayıflığı, nem ya da insan temasından kaynaklanan hata akımlarıyla oluşur. Bu cihazlar genellikle şu değerlerle çalışır:
- 30 mA – Can güvenliği için (konut ve ofislerde)
- 300 mA – Yangın koruması için (sanayi tesislerin için)
Kaçak akım rölesi içindeki toroidal akım trafosu, giriş ve çıkış akımları arasındaki farktan oluşan manyetik akıyı algılar. Eşik değer aşıldığında, kaçak akım rölesi devreyi anında keser ve olası tehlikelerin önüne geçer.
Otomatik Sigorta ile Kaçak Akım Rölesi Neden Beraber Kullanılır?
Her iki cihaz da devreyi açarak koruma sağlar, ancak farklı riskleri önlemeye yöneliktir. Otomatik sigorta, devredeki aşırı yüklenmelere ve kısa devrelere karşı devreyi açar. Kaçak akım rölesi ise topraklama hatası, yalıtım bozulması ya da elektrik çarpması gibi durumlarda müdahale eder.
Örneğin; nominal 40 A bir kaçak akım rölesi devrede olsun. Bu cihazın koruma yaptığı değer 40 Amper değildir. Bu, sadece rölenin taşıyabileceği maksimum akım değeridir. Sadece 30 mA gibi düşük bir kaçak akım bile tespit edildiğinde sistem anında devreyi keser. Diğer yandan, 40 A'nin üzerine çıkan normal yük akımlarında ise devreyi otomatik sigorta keser. Elektrik tesisatlarında hem kaçak akım hem de aşırı akım risklerine karşı tam koruma sağlamak için otomatik sigorta ve kaçak akım rölesi birlikte devreye alınır. Otomatik sigorta ekipmanları devrenin kendisini korurken; kaçak akım röleleri insan hayatını ve yangın riskini hedef alır. Özellikle hassas sistemlerde kullanılan harmonik filtreli kaçak akım röleleri, yanlış açmaları engelleyerek sistem kararlılığını artırır.
Doğru seçilen ve uygun şekilde kurulan bu iki cihaz sayesinde konutlarda, işletmelerde ve sanayi tesislerinde hem can güvenliği hem de mal güvenliği sağlanabilir. Elektrik sistemlerinde sürdürülebilir bir güvenlik için, bu iki koruma elemanının birlikte kullanılması artık bir tercih değil, zorunluluktur.
