TRAFO KÖŞKÜ: BETON KÖŞK VE PREFABRİK KÖŞK
Trafo Köşkleri Nedir? Beton Köşk, Prefabrik ve Metal Yapılar Hakkında Temel Bilgiler
Sahada elektrik enerjisinin güvenli ve kontrollü biçimde dağıtılmasını sağlayan trafo merkezleri; orta gerilim hücreleri, transformatör, alçak gerilim panoları, enerji kabloları ve çeşitli yardımcı ekipmanlardan oluşur. Tüm bu sistemlerin çevresel etkilere karşı korunması için özel muhafaza yapıları kullanılır. Bu yapılar, sektörde genel olarak trafo köşkü olarak adlandırılır.
Konut bölgeleri, sanayi alanları veya enerji altyapısı projelerinde yer alan bu yapılar; beton köşk, prefabrik köşk ya da metal köşk formunda tasarlanabilir. İç yerleşim, trafo merkezi ihtiyacına göre şekillendirilir. Orta gerilim hücreleri, transformatör ve alçak gerilim panoları çoğunlukla birbirinden bağımsız odalara yerleştirilir. Bu ayrım hem güvenlik hem de bakım kolaylığı açısından önemlidir. Kullanım senaryosuna göre bu yapıların içeriği genişletilebilir ya da sadeleştirilebilir.
Beton Köşk Kullanımı ve Yapısal Özellikleri
Beton köşk, orta ve alçak gerilim sistemlerinin en çok tercih edilen muhafaza yapılarındandır. Dış gövdesi betonarme yapıya sahip olan bu köşkler, çoğu zaman monoblok yani tek parça olarak üretilir. Temel ile yan duvarlar birlikte döküldüğü için hem yapısal sağlamlık hem de su sızdırmazlık açısından avantaj sağlar. Köşkün zemini, yer altı kablo bağlantılarına uygun geçişlere sahiptir. Bu sayede OG ve AG kablolar köşk altından direkt köşk içerisine getirilebilir.
Tavan bölgesi, özellikle iç ark arızalarında oluşabilecek ani gaz basıncını tahliye edecek şekilde tasarlanabilir. Beton dış yüzeyler, hava koşullarına karşı dayanım sağlamak amacıyla dış cephe kaplamalarıyla güçlendirilir. Çatı yapısı da yağmur ya da kar sızdırmayacak şekilde şekillendirilir. Kapılar genellikle galvanizli sacdan imal edilir ve geniş açılım sunacak şekilde monte edilir.
Türkiye’de üretilen beton köşklerin, TEDAŞ MYD/2000-036.C teknik şartnamesine uygun şekilde imal edilmesi gerekmektedir. Bu standart; güvenlik, yapısal dayanıklılık, havalandırma, izolasyon ve iç düzenlemeler gibi birçok kritik başlığı kapsar.
Beton Köşk Ölçüleri ve Kullanım Sınırları
Beton köşklerin ebatları, transformatörün gücüne ve montaj yapılacak alanın özelliklerine bağlı olarak şekillenir. Bu köşk tipi, çoğunlukla 400 kVA ve üzeri sistemlerde tercih edilmektedir. Ancak üretim sınırları gereği beton köşkler genellikle maksimum 7,2 metreye kadar imal edilebilmektedir. Bu ölçünün üzerinde bir trafo binası ihtiyacı varsa, alternatif olarak prefabrik köşk ya da metal köşk çözümleri devreye girer.
Prefabrik Trafo Köşkleri
Prefabrik köşkler, montaj kolaylığı ve esnek ölçü seçenekleri sayesinde büyük projelerde tercih edilir. Beton köşklere benzer şekilde, içinde OG ve AG panoların yanı sıra transformatörün yerleştirileceği ayrı bölümler mevcuttur. Ancak bu yapılar sahaya demonte hâlde getirilir ve yerinde monte edilir. Dış cephesi farklı renklerde boyanabilir, mekanik olarak kilitlenebilir bölümlerle güvenli hale getirilebilir.
TEDAŞ projelerinde kullanılacak prefabrik yapılar için geçerli olan standart, TEDAŞ MLZ/2006-52.A şartnamesidir. Bu doküman, prefabrik trafo merkezlerinin teknik, yapısal ve güvenlik kriterlerini belirler. Koruma sınıfı IP23 olan bu yapılar, dış ortam koşullarına karşı yeterli korumayı sunar.
Metal Köşk Kullanım Alanları ve Özellikleri
Metal köşkler, taşınabilirlik ve hafiflik açısından diğer çözümlerden ayrılır. Gövdesi sıcak daldırma galvanizli sacdan üretilir ve iç-dış yüzeyleri genellikle elektrostatik toz boya ile kaplanır. OG projelerde genelde uygulamalarda RAL 7032 renk kodu kullanılır ama projeye özel renk çeşitleri de bulunmaktadır. Çatı kısmı yalıtımlı olarak tasarlanarak ısı geçişi azaltılır.
Metal köşkler, 50 kVA gibi düşük güçlü trafolardan başlayarak 4000 kVA’ya kadar olan trafo merkezleri için kullanılabilir. İçerisine sadece trafo değil; OG hücresi, AG panosu, akü-redresör grubu ya da jeneratör gibi ilave ekipmanlar da entegre edilebilir. Sahada montajı yapılmış şekilde sevk edilebildiği gibi, içi boş şekilde de gönderilebilir.
Beton köşklere göre daha hafif olan bu yapılar, kara yolu ile uzak noktalara rahatlıkla taşınabilir. Özellikle yurt dışı projelerinde mobil kullanım için römork ya da treyler üzerinde taşınabilir mobil trafo merkezi çözümleri metal köşklerle oluşturulur. TEDAŞ’ın metal köşkler için özel bir teknik şartnamesi bulunmasa da, bu ürünler genellikle proje bazlı teknik gereksinimlere göre şekillendirilir.
Bir trafo merkezi planlanırken, kullanılacak köşk tipi sistemin gücüne, montaj alanına ve çevresel koşullara göre belirlenmelidir. Beton köşk, prefabrik köşk ve metal köşk gibi seçeneklerin her biri, farklı ihtiyaçlara yönelik avantajlar sunar. Doğru trafo köşkü tercihinde, yalnızca güç kapasitesi değil; köşkün ölçüleri, iç ekipman yerleşimi, havalandırma düzeni ve bakım erişimi gibi teknik detaylara da mutlaka dikkat edilmelidir. Uygun şekilde tasarlanmış ve projeye özel üretilmiş bir trafo binası, hem güvenli enerji dağıtımı sağlar hem de sistemin uzun ömürlü olmasına katkı sunar.
