Topraklama Çeşitlerine Göre Şebeke Sistemleri
Elektrik şebekelerinde topraklamanın nasıl yapıldığı, sistem yapısını da belirler. Alçak gerilim şebekelerinde kullanılan başlıca sistemler:
TN Sistemi
TT Sistemi
IT Sistemi
Buradaki harflerin anlamları:
T: Toprakla doğrudan bağlantı (Terra)
N: Nötr bağlantısı
I: İzole edilmiş sistem
C: Ortak bağlantı (Combine)
S: Ayrı bağlantı (Separate)
TN Şebeke Sistemi (İşletme Topraklaması Temelli)
Bu sistemde işletme topraklaması ön plandadır. Cihazların metal aksamları koruma iletkeni (PE) ile nötr noktasına bağlıdır. TN sistemi, üç alt yapıya ayrılır:
TN-C: Koruma ve nötr iletkeni (PEN) ortaktır.
TN-S: Koruma (PE) ve nötr (N) ayrı iletkenlerle sağlanır.
TN-C-S: Sistem boyunca hem ayrı hem ortak bağlantılar bulunur.
TT Şebeke Sistemi (Ayrı Topraklamalı)
TT sisteminde, koruma ve işletme topraklaması ayrı ayrı yapılır. Cihaz kasaları doğrudan topraklayıcıya bağlanırken, nötr hattı da ayrı bir elektrota topraklanır.
IT Şebeke Sistemi (İzoleli Sistem)
IT sisteminde, işletme devresi ile toprak arasında doğrudan bağlantı yapılmaz. Nötr hattı ya tamamen yalıtılmıştır ya da yüksek bir empedans üzerinden topraklanır. Koruma topraklaması ise doğrudan topraklayıcıya bağlanır. Genelde özel uygulamalarda (örneğin, izole çalışan trafo merkezleri, ada modundaki jeneratör sistemleri) tercih edilir.
Topraklama Çeşitlerinin Önemi
Hem işletme topraklaması hem de koruma topraklaması, elektrik tesisatlarında güvenliği sağlamak açısından birbirini tamamlayan uygulamalardır. Ancak bu sistemlerin etkin çalışabilmesi için düzenli olarak kontrol edilmeleri gerekir.
Topraklama sistemlerinin etkinliğini belirlemek için:
- Topraklama ölçümleri (ör. meger cihazıyla),
- Topraklama direnç testi,
- Toprak özgül direnci ölçümü,
- Periyodik kontroller yapılmalıdır.
Topraklama ölçümleri sırasında kullanılan elektrotların (grafit, alüminyum, tungsten vb.) seçimi ve yerleştirme şekli, sistemin başarısını doğrudan etkiler.
Neden Topraklama Yapılmalı?
- Topraklama sistemlerinin doğru uygulanması;
- İnsanların elektrik çarpmasına karşı korunmasını,
- Elektrikli cihazların güvenli çalışmasını,
- Sistem arızalarında otomatik koruma devrelerinin çalışmasını,
- Şebeke kararlılığını sağlar.
Topraklama kabloları, topraklayıcılar ve eş potansiyel baraları, sistemin elektriksel denge içinde kalmasını mümkün kılar. Ayrıca iç tesisatlarda temel topraklama ile yapının tamamı güvence altına alınır.
Her yapının ihtiyacına uygun bir topraklama tipi vardır. Bu tiplerin doğru belirlenmesi ve sahada standartlara uygun olarak uygulanması, hem ekipman ömrünü uzatır hem de insan hayatını korur.
