Binalarda Acil Durum Aydınlatması Zorunluluğu Yönetmeliklere Göre Gereklilikler
Acil durum aydınlatma sistemleri, bir yapının tahliye sürecinin güvenli şekilde yürütülmesi için zorunlu hale gelmiş güvenlik sistemlerinden biridir. Özellikle elektrik kesintisi, yangın, deprem gibi olağan dışı durumlarda ortamda yeterli görüş seviyesinin korunması çok önemlidir.
Bu nedenle acil aydınlatma sistemleri, yalnızca bir konfor unsuru olarak değil; can güvenliğini doğrudan ilgilendiren bir yapı güvenliği bileşeni olarak değerlendirilir. Türkiye'de bu sistemlerin hangi binalarda zorunlu olduğu, nasıl projelendirilmesi gerektiği ve hangi standartlara uygun olması gerektiği mevzuatlarla net şekilde belirlenmiştir. Acil durum aydınlatmasına ilişkin kurallar birkaç farklı yönetmelikte yer alır. Bunlar:
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (Resmî Gazete: 2007/2009 güncellemeli)
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
- TS EN 1838 – Acil Durum Aydınlatması Standardı
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu / İşyeri Bina ve Eklentileri Yönetmeliği
Bu yönetmelikler, sistemin teknik özelliklerini, nereye yerleştirilmesi gerektiğini, hangi süreyle çalışması gerektiğini ve bakım-yedekleme koşullarını ayrı ayrı tanımlar. Özellikle TS EN 1838 standardı, acil durum aydınlatmasının lümen değerinden montaj yüksekliğine kadar detaylı teknik referansları sağlar.
Hangi Binalarda Acil Durum Aydınlatması Zorunludur?
Aşağıdaki bina ve tesis türlerinde, projelendirme aşamasından itibaren acil durum aydınlatma sistemlerinin bulunması yasal zorunluluktur:
- Alışveriş merkezleri,
- Klinikler,
- Poliklinikler ve tüm sağlık kuruluşları,
- Otel,
- Yurt,
- Konser salonları,
- Spor kompleksleri,
- Fabrika,
- Atölye,
- Üretim tesisleri,
- Pansiyon gibi konaklama tesisleri,
- Sinema,
- Tiyatro,
- Belediye hizmet binaları,
- Çok katlı ticari yapılar,
- Hastaneler,
- Okullar,
- Dershaneler,
- 750 metrekare üzeri tüm kapalı ticari alanlar,
- Üniversite binaları ve sınav merkezleri,
- Kamu binaları,
- Adliyeler,
- Kapalı otoparklar,
Ayrıca toplu konut projelerinde de merdiven boşlukları, asansör holleri ve jeneratör odaları gibi alanlarda sistem zorunlu hale getirilmiştir.
Yönetmeliklere Göre Teknik Gereklilikler
Her bina tipi için acil durum aydınlatmasının farklı teknik koşulları bulunur. Genel çerçevede yönetmeliklere dayanan teknik gereklilikler şu şekildedir:
|
Detay |
Yönetmelik Gerekliliği |
|
Aydınlatma Süresi |
En az 60 dakika (riskli alanlarda 90-180 dakikaya kadar çıkabilir) |
|
Işık Kaynağı |
LED, düşük tüketimli ve uzun ömürlü sistemler |
|
Aydınlatma Şiddeti |
Kaçış yollarında minimum 1 lx, merdivenlerde 2 lx, çıkışlarda 5 lx |
|
Batarya Süresi |
Projelendirmede belirtilen süreyi karşılayacak kapasitede olmalıdır |
|
IP Koruma Sınıfı |
İç mekan için IP42 / dış ve nemli alanlar için en az IP65 önerilir |
|
Bakım ve Test |
6 ayda bir işlevsellik testi, yılda bir tam performans testi yapılmalı |
|
Yedekleme |
Jeneratör sistemi varsa otomatik geçiş desteklenmeli |
Yönetmeliğe göre sistemin kurulumdan sonra her yıl kontrol edilmesi, test sonuçlarının da kayıt altına alınması gerekir. Denetimlerde bu belgeler talep edilebilir.
Projelendirme ve Uygulama Sürecinde Sorumluluk Kimdedir?
Yapı sahibi veya tesis işletmecisi, binada uygun acil durum aydınlatma sistemlerinin bulunmasından, bu sistemlerin çalışır durumda olmasından ve gerekli bakımlarının yapılmasından doğrudan sorumludur.
Yeni yapılan binalarda bu sistemlerin projelendirmesi, elektrik proje müellifleri tarafından yapılır. Uygulama ise yetkili elektrik firmaları veya sertifikalı uygulayıcılar tarafından gerçekleştirilmelidir. Eksik veya hatalı kurulum, yapı ruhsatı aşamasında ret nedeni olabilir. Mevcut binalarda ise denetimlerde eksiklik tespit edilmesi hâlinde para cezası veya faaliyet durdurma yaptırımı uygulanabilir.
Sık Sorulan Sorular
Acil aydınlatma sistemi yangın sisteminden bağımsız mı çalışır?
Evet. Acil aydınlatma sistemleri, elektrik kesintisinde devreye girer. Yangın algılama sistemiyle entegre olabilir, ancak bağımsız çalışır.
Çıkış kapısının üzerinde ışıklı yönlendirme tabelası zorunlu mu?
Evet. Tüm acil çıkış kapılarında, yönü gösteren, kendi ışık kaynağına sahip levhalar kullanılmalıdır.
Jeneratör bulunan binalarda yine de bataryalı sistem gerekir mi?
Evet. Jeneratör devreye girene kadar geçen sürede ortam karanlık kalmamalıdır. Bu nedenle bataryalı sistemler şarttır.
Asansör içlerinde acil aydınlatma gerekir mi?
Evet. Asansör kabini içinde en az 1 saat çalışabilecek şekilde acil durum lambası bulunmalıdır.
Evlerde bu sistem zorunlu mu?
Hayır. Konutlarda zorunlu değildir ancak tercih edilmesi özellikle apartman merdivenleri gibi karanlık alanlar için önerilir.
