Belediye ve Şehir Aydınlatmaları İçin Standartlar ve Uyum Kriterleri
Belediye ve şehir aydınlatma sistemleri, kent yaşamının güvenli, konforlu ve estetik şekilde sürdürülebilmesi için büyük bir öneme sahiptir. Ancak bu sistemlerin rastgele veya sadece görsel beklentilere göre tasarlanması; enerji israfına, ışık kirliliğine ve bakım sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle dış mekan aydınlatmaları, belirli standartlara ve yasal yönetmeliklere uygun şekilde projelendirilmelidir.
Ülkemizde geçerli olan TS EN 13201 standardı, TEDAŞ onay süreci ve EPDK'nın tüketim denetim kriterleri; şehir içi aydınlatmaların teknik, ekonomik ve çevresel gerekliliklerle uyum içinde olmasını zorunlu kılmaktadır.
Şehir Aydınlatmalarında Neden Standartlara Uygunluk Gerekir?
Şehir aydınlatmaları; trafik güvenliğinden sosyal yaşam alanlarının kullanımına kadar birçok önemli alanı doğrudan etkiler. Bu sistemlerin gelişi güzel tasarlanması, kamu kaynaklarının verimsiz kullanılması, ışık kirliliği oluşması ve sık bakım onarım ihtiyacı gibi sorunlara neden olur. Bu nedenle tüm dış mekan aydınlatma projeleri, belirlenmiş standartlara ve teknik yönetmeliklere uygun biçimde projelendirilmelidir.
- Enerji tüketimi azaltılır.
- Armatür performansı garanti altına alınır.
- Uygulama sonrası sürdürülebilirlik sağlanır.
- Yasal denetimlerden sorunsuz geçilir.
Türkiye’de Geçerli Olan Aydınlatma Standartları Nelerdir?
Türkiye’de dış mekan ve yol aydınlatmaları için temel alınan standart, TS EN 13201 serisidir. Bu standart, Avrupa Aydınlatma Komisyonu (CIE) ve Türk Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilmiş teknik ölçütleri içermektedir. Uygulamalarda aşağıdaki bölümler esas alınmaktadır:
- TS EN 13201-2 - Performans kriterleri
- TS EN 13201-3 - Hesaplama yöntemleri
- TS EN 13201-5 - Enerji performansı değerlendirme yöntemi
Bu standartlara uyum hem TEDAŞ proje onayı hem de EPDK denetimlerinde doğrudan değerlendirilmektedir.
TS EN 13201 Standardı Neleri Kapsar?
TS EN 13201, dış mekân aydınlatmalarında kalite, güvenlik ve verimlilik açısından asgari teknik gereklilikleri belirlemektedir. Standart içerisinde yer alan bazı temel şartlar şunlardır:
- Yol tipi ve trafik yoğunluğuna göre lüks (lx) seviyesi belirleme
- Işık dağılımında homojenlik oranı hesabı
- Armatür yerleşimi, direk yüksekliği ve aralık hesaplamaları
- Kamaşma sınırı (GR) ve aydınlık düzeyi farklılıkları
- Enerji verimliliği ölçümleri
Kamu Aydınlatmalarında TEDAŞ Uygunluğu ve Proje Onayı
Ülkemizdeki belediyeler tarafından yapılan sokak, yol veya park aydınlatması projeleri, TEDAŞ tarafından teknik açıdan incelenmekte ve onaylanmaktadır. TEDAŞ uygunluğu alınmadan uygulamaya geçilmesi, proje iptali ya da enerji verilmeme riskini doğurur.
- Projelerin AutoCAD ortamında teknik çizimle sunulması gerekir.
- Aydınlatma hesabı (DIALux, Calculux gibi programlarla) desteklenmelidir.
- Armatür özellikleri, direk detayları ve kablo güzergâhları açıkça belirtilmelidir.
- Malzeme seçiminde standarda uygun marka-model kullanılmalıdır.
TEDAŞ onayı, projeye bağlanacak enerji hattının resmi olarak tanınmasını da sağlar.
EPDK’nın Aydınlatma Tüketim ve Denetim Kriterleri
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), kamuya ait dış mekân aydınlatmalarının tüketim hesaplamalarını denetler ve bu doğrultuda bütçelendirme yapar. EPDK kriterlerine uymayan projelerde elektrik tüketimi geri ödemesiz olabilir.
- Proje bazında enerji sarfiyatı hesaplanmalı.
- Aydınlatma süreleri, kontrol panosu özellikleriyle uyumlu olmalı.
- LED dönüşüm projelerinde enerji tasarrufu belgelenmelidir.
- Yüksek tüketimli sistemlerde geçiş süresi ve kademeli iyileştirme planı sunulmalıdır.
Bu sayede her belediye, enerji giderlerinin yasal olarak karşılanması için gerekli altyapıyı sağlamış olur.
Belediyelerde LED Dönüşüm Projeleri İçin Teknik Şartnameler
Belediyeler tarafından yürütülen LED dönüşüm projeleri, enerji verimliliğini artırmak ve bakım maliyetlerini düşürmek amacıyla gerçekleştirilir. Ancak bu dönüşüm süreci, yalnızca ürün değişimiyle sınırlı değildir; teknik şartnamelere uygunluk temel zorunluluktur.
- Kullanılacak LED armatürlerin TS EN 60598-2-3 standardına uygunluğu aranır.
- Işık akısı, güç faktörü, IP/IK sınıfları ve THD oranı şartnamede belirtilmelidir.
- Ürün belgeleri (CE, RoHS, ISO 9001, LM-79, LM-80 gibi) proje dosyasına eklenmelidir.
- Armatür gövdesi paslanmaz, UV dayanımlı ve uzun ömürlü olmalıdır.
- Kullanım ömrü minimum 50.000 saat, garanti süresi en az 5 yıl olmalıdır.
Ayrıca montaj, söküm, kontrol panoları ve enerji hattı düzenlemeleri de şartname kapsamında netleştirilmelidir.
Direk Tipi, Montaj Yüksekliği ve Yerleşim Düzeni Standartları
Aydınlatma direklerinin tipi, yüksekliği ve yerleşim düzeni; hem ışığın yayılımını hem de güvenliği doğrudan etkiler. Bu unsurlar, yol tipi, trafik yoğunluğu ve yaya etkileşimi gibi kriterlere göre belirlenir.
- Yol aydınlatmalarında direk yüksekliği genellikle 8–12 metre arasında olmalıdır.
- Park ve yaya yollarında 3–6 metre arası direkler tercih edilir.
- Direkler yol kenarına 0.5 ila 2 metre mesafeye monte edilmelidir.
- Armatürün ışık açısı, yolda kesintisiz aydınlatma sağlayacak şekilde ayarlanmalıdır.
- Estetik yapılarla bütünleşik dekoratif direk kullanımı görsel uyumu destekler.
Yanlış yerleşim hem yetersiz aydınlatmaya hem de araç-yaya güvenliğinin riske atılmasına neden olabilir.
